Trądzik pospolity (Acne vulgaris) jest jedną z najstarszych oraz najczęściej występujących chorób skóry. Cierpieli na nią mieszkańcy starożytnego Rzymu, Egiptu czy Grecji. Jest to schorzenie przewlekłe o podłożu wieloczynnikowym. Jedna z definicji trądziku pospolitego mówi, iż jest to choroba skóry w przebiegu, której występuje przerost i nadmierna aktywność gruczołów łojowych, co związane jest m.in. z zaburzeniami równowagi hormonalnej organizmu. Choroba zazwyczaj rozwija się w wieku młodzieńczym, ale może również występować u osób dorosłych. Do charakterystycznych zmian skórnych występujących w przebiegu trądziku zalicza się zaskórniki (otwarte i zamknięte) grudki oraz krosty. Pojawiają się one w obrębie mieszków włosowych, przeważnie na skórze twarzy (99%), pleców, ramion, klatki piersiowej czy pośladków.
Związek pomiędzy sposobem odżywiania a występowaniem trądziku pospolitego jest cały czas kwestią dyskusyjną. Istnieje wiele badań negujących rolę odżywiania w patogeneza tego schorzenia. Jednak lata doświadczeń i obserwacji pozwalają przypuszczać, iż istnieją produkty, które w znaczny sposób wpływają na rozwój lub zaostrzenie zmian trądzikowych. Może wskazywać na to fakt, iż w społeczeństwach wysokorozwiniętych częstość występowania trądziku pospolitego jest wyższa niż wśród tradycyjnych społecznościach zamieszkujących obszary wiejskie. Za głównego winowajcę takiego stanu rzeczy uważa się żywność wysoko przetworzoną, która w państwach wysoko rozwiniętych jest spożywana na co dzień. Nie do końca wiadomo, jakie elementy takiego schematu żywienia mają związek z rozwojem trądziku pospolitego. Coraz częściej wskazuje się jednak na wysoki indeks glikemiczny spożywanych potraw oraz wysokie spożycie węglowodanów prostych. Indeks glikemiczny pozwala na klasyfikację produktów na podstawie ich wpływu na poziom glukozy we krwi po ich spożyciu.
Tradycyjny sposób odżywiania opiera się na produktach naturalnych, nieprzetworzonych, których indeks glikemiczny jest na poziomie umiarkowanym lub niskim. Źródłem węglowodanów są przede wszystkim świeże warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste. Dieta społeczeństw zachodnich opiera się na natomiast na produktach z oczyszczonej mąki, rafinowanym cukrze, słodyczach, słodkich napojach. Zawarte w nich węglowodany proste powodują gwałtowny wzrost glukozy w surowicy krwi, co silnym pobudzeniem wydzielania insuliny. Natomiast hiperinsulinemia może zapoczątkować kaskadę zmian hormonalnych. Do najważniejszych z nich zalicza się:
Zaburzenia hormonalne pobudzają wydzielanie gruczołów łojowych oraz nasilają rogowacenie naskórka w obrębie ujść mieszków włosowych.
Istnieją również badania, które wskazują na rolę produktów mlecznych w rozwoju oraz zaostrzeniu zmian trądzikowych. Spożycie mleka oraz produktów nabiałowych powoduje niewspółmierny wyrzut insuliny w stosunku do ilości zawartych w nich węglowodanów. Ponadto mleko dostarcza wielu substancji o budowie steroidowej, które stanowią podstawę do syntezy hormonów androgennych oraz kilku czynników wzrostu. Rola tłuszczów w rozwoju trądziku również jest nie do końca poznana. Sugeruje się, że dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe może sprzyjać nadprodukcji łoju przez gruczoły łojowe. Kolejnym produktem, którego wpływ na przebieg trądziku wzbudza wiele kontrowersji jest czekolada, nie ma jednak wystarczająco wiarygodnych danych, aby określić jej faktyczny wpływ na rozwój i zaostrzenie tej choroby.
Oprócz składników diety niekorzystnie wpływających na przebieg trądziku wyróżnia się również takie, które mogą skutecznie ograniczać rozwój tej choroby. Do najważniejszych z nich zalicza się witaminę A oraz cynk. Witamina A wykazuje silnie działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne oraz zmniejsza nadmierne rogowacenie ujść gruczołów łojowych. Cynk sprzyja regeneracji tkanek skóry, wspomaga gojenie się ran oraz leczenie przewlekłych owrzodzeń. Istnieją przesłanki, iż dieta bogata w błonnik pokarmowy może mieć pozytywny wpływ na ograniczenie zmian trądzikowych, ze względu na prawdopodobne zmniejszanie stężenia androgenów w surowicy i moczu osób dorosłych. Coraz częściej wskazuje się również na zastosowanie probiotyków lub symbiotyków w terapii trądziku. Szczepy bakterii probiotycznych mogą modulować skład flory bakteryjnej skóry, poprzez ograniczanie rozwoju patologicznych szczepów Propionibacterium acnes i inicjowanie namnażania korzystnych bakterii. Bierze się również pod uwagę korzystny wpływ na kondycję skóry kwasów omega – 3 ze względu na ich przeciwzapalny charakter.
Bardzo ważną rolę uzupełniająco-wspomagającą w leczeniu zmian trądzikowych odgrywają preparaty ziołowe. Wykorzystuje się przy tym ich działanie odtruwające, przeciwzapalne, regulujące wydzielanie łoju czy tonizujące. Do najważniejszych z nich zalicza się:
Do grupy ziół mających zastosowanie w terapii trądziku zaliczyć można również przelot pospolity, stokrotkę pospolitą, bluszczyk kurdyganek, słonecznik zwyczajny, rdest ptasi, mydlnicę lekarską, tymianek pospolity, aloes zwyczajny, skrzyp polny oraz pokrzywa zwyczajna. Korzystne działanie wykazują również drożdże piekarnicze (Saccharomyces cerevisiae), które mają działanie nawilżające i kojące. Są one bogatym źródłem cynku. Drożdże normalizują funkcje skóry i gruczołów łojowych, zaopatrują ją w składniki mineralne i odżywcze. Szczególnie polecane jest stosowanie drożdży w formie maseczek.
Pomimo braku wystarczających dowodów świadczących o wpływie odpowiedniej diety na rozwój oraz zaostrzenie trądziku pospolitego warto zwrócić uwagę na składniki jadłospisu. Najbardziej korzystnym wydaje się spożywanie produktów nieprzetworzonych, o niskim indeksie glikemicznym, bogatych w składniki mineralne, witaminy antyoksydacyjne, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz błonnik oraz dbanie o prawidłową florę bakteryjną organizmu. Unikać należy żywności wysoko przetworzonej, charakteryzującej się wysokim indeksem glikemicznym. Ograniczeniu powinny podlegać produkty na bazie białej mąki, bogate w cukry rafinowane, tłuszcze nasycone typu trans oraz nabiał. Warto obserwować reakcje organizmu na poszczególne produkty i eliminować jedynie te, które faktycznie pogarszają stan objętej trądzikiem skóry.