Refluks żołądkowo-przełykowy (gastroesophageal reflux disease -GERD) jest stanem chorobowym w przebiegu, którego dochodzi do cofania się treści żołądkowej, a niekiedy również dwunastniczej do przełyku lub również do gardła dolnego i krtani. Prowadzi to do pojawienia się uciążliwych objawów zarówno ze strony przewodu pokarmowego, jak i pozaprzełykowych, które w znaczny sposób obniżają jakość życia chorych. Istotnym elementem leczenia, uzupełniającym terapię farmakologiczną GERD, jest modyfikacja stylu życia oraz sposobu odżywiania. 

Czynniki ryzyka rozwoju choroby refluksowej:

• Nadwaga i otyłość

• Otyłość wisceralna (brzuszna) powoduje wzrost ciśnienia śródbrzusznego, co skutkuje m.in. występowaniem przygodnych relaksacji dolnego zwieracza przełyku oraz zaburzeniami perystaltyki przełyku
• W przebiegu otyłości wyraźnie wzrasta poziom cytokin prozapalnych, co również sprzyja rozwojowi choroby
• Spadek masy ciała z reguły prowadzi do zmniejszenia nasilenie objawów choroby

• Palenie tytoniu

• Palenie tytoniu powiązane jest z występowaniem, nasileniem i zwiększeniem częstotliwości objawów choroby refluksowej przełyku
• Palenie tytoniu może przyczyniać się do obniżenia napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz wydłużenia czasu oczyszczania przełyku z kwaśnej treści żołądkowej na skutek ograniczonego wydzielania śliny
• Charakterystyczny dla palaczy napadowy kaszel powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej

• Aktywność fizyczna

• Intensywna aktywność fizyczna może przyczyniać się do rozwoju choroby refluksowej lub zwiększać częstotliwość i siłę napadów
• Osoby cierpiące na chorobę refluksową powinny unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz ćwiczeń, które wymagają częstego schylania się lub długotrwałego przebywania w pozycji schylonej
• Umiarkowana aktywność fizyczna, dzięki wzmocnieniu i usprawnieniu przepony, ma pozytywny wpływ na przebieg choroby

• Stres

• Przewlekły stres może nasilać objawy choroby
• Życie w stresie może przyczyniać się do nieregularnego spożywania posiłków, palenia papierosów, picia alkoholu
• Stres może powodować problemy ze snem, a zbyt mała ilość snu sprzyja zaburzeniom motoryki żołądka 

Związek pomiędzy składnikami diety oraz chorobą refluksową nie został do końca poznany. Wiadomo jednak, że zmiana nawyków żywieniowych, modyfikacja stylu życia oraz leczenie farmakologiczne przynoszą najbardziej obiecujące efekty terapeutyczne. W codziennym odżywaniu bardzo ważna jest eliminacja produktów, które powodują lub nasilają objawy choroby poprzez wpływ na podstawowe mechanizmy będące przyczyną GERD:

Istotny wpływ na rozwój i nasilenie objawów choroby ma również dieta obfitująca w tłuszcz. W codziennej diecie zaleca się spożywanie produktów lekkostrawnych, z ograniczeniem tych, które pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i spowalniają opróżnianie żołądka. W związku z tym należy unikać przede wszystkim:

• Kwaśnych potraw
• Ostrych i pikantnych przypraw
• Warzyw cebulowych, kapusty, brukselki, fasoli, fasolki
• Owoców cytrusowych i soków z tych owoców
• Słodyczy, w tym tortów, kremów, bitej śmietany, lodów na śmietanie
• Czekolady i wyrobów czekoladowych
• Tłustych serów żółtych i topionych
• Tłustych wędlin i podrobów, boczku, tłustych mięs (baranina, wieprzowina, golonka), tłustego drobiu (kaczki, gęsi)
• Zup na wywarach z kości, zaprawianych śmietaną lub zasmażką
• Dań tłustych, smażonych, z dużą ilością sosów
• Mocnej kawy i herbaty
• Napojów gazowanych
• Alkoholu

W przebiegu GERD nie należy stosować naparów ziołowych z:

• Goryczki żółtej
• Tysiącznika pospolitego
• Bobrka trójlistkowego
• Drapacza lekarskiego
• Arcydzięgla
• Bylicy piołun
• Tataraku zwyczajnego
• Kłącza imbiru
• Mięty pieprzowej

Produkty łagodzące objawy GERD:

• Mleko i fermentowane napoje mleczne (jogurt, kefir)
• Niegazowana woda bogata w jony wapnia
• Migdały
• Nasiona lnu w postaci kisielu
• Napary ziołowe z korzenia lukrecji, koszyczka rumianku, liści babki lancetowatej, korzenia prawoślazu, kwiatów nagietka

Należy pamiętać, że nie ma indywidualnych wskazówek żywieniowych dla osób chorych na refluks żołądkowo-przełykowy. Każdy organizm reaguje inaczej na poszczególne produkty, dlatego chorzy powinni dokładnie obserwować indywidualne reakcje na konkretne składniki diety i w przypadku pojawienia się lub nasilenia dolegliwości eliminować je z jadłospisu.

Sposób spożywania posiłków odgrywa równie ważną rolę w łagodzeniu objawów choroby. Zmiany powinny dotyczyć m.in. częstotliwości oraz objętości spożywanych posiłków:

• Zaleca się spożywanie niewielkich objętościowo posiłków 5-6 razy dziennie
• Posiłki powinny być spożywane powoli, w spokojnej atmosferze
• Pokarm powinien być starannie pogryziony oraz przeżuty
• Ostatni posiłek należy spożyć nie później niż około 3 godziny przed snem 

Śniadanie: Płatki jęczmienne z jogurtem naturalnym, migdałami i nektarynką

• 5 łyżek (50g) Płatki jęczmienne
• ¾ szkalnki (200g) Jogurt naturalny
• Garść (30g) Migdały
• 1 sztuka (80g) Nektarynka

Drugie śniadanie: Kanapki z białym serem, papryką i koperkiem

• 2 kromki (80g) Chleb mieszany
• 1 łyżeczka (5g) Masło
• 2 plastry (60g) Ser twarogowy półtłusty
• ½ sztuki (70g) Papryka zielona
• 1 łyżka (10g) Koperek

Obiad: Potrawka z kurczaka z ryżem, duszona dynia

• 1 woreczek (100g) Ryż biały
• 200g    Potrawka z kurczaka
• 150g    Dynia

Podwieczorek: Kisiel z dodatkiem pieczonej gruszki

• ¾ szklanki (200g) Kisiel
• 1 sztuka (120g) Gruszka

Kolacja: Jajko na miękko, kanapki z szynką z indyka i warzywami

• 1 sztuka (60g) Jajko kurze
• 2 plastry (40g) Szynka z indyka
• 2 kromki (80g) Chleb mieszany
• ½ sztuki (60g) Ogórek
• 2 sztuki (30g) Rzodkiewka
• 1 łyżka (10g) Natka pietruszki 

• Osoby cierpiące na GERD bezpośrednio po posiłkach powinny unikać pozycji leżącej co najmniej 30 minut po posiłku
• Chorzy, którym doskwiera zgaga nocna lub przepuklina rozworu przełykowego powinni spać w pozycji półleżącej, co można uzyskać m.in. poprzez uniesienie wezgłowia łóżka lub włożenie pod materac twardych podpórek, nie należy do tego celu wykorzystywać poduszek
• Osoby z chorobą refluksową nie powinny nosić obcisłej odzieży oraz mocno zaciśniętych pasków, taki sposób ubierania może przyczynić się do wzrostu ciśnienia śródbrzusznego i nasilenia objawów