Zespół jelita nadwrażliwego
Informacje podstawowe
Zespół jelita nadwrażliwego (ZJN) jest chorobą przewlekłą wynikającą z nieprawidłowej czynności jelit – zaburzona zostaje szybkość przesuwania się treści pokarmowej w jelitach, co prowadzi do biegunek lub/i do zaparć; nieprawidłowo funkcjonuje motoryka jelit; odczuwalny jest ból pojawiający się w czasie trawienia pokarmów oraz zwiększona zostaje produkcja śluzu.
Objawy zespołu jelita nadwrażliwego
- dyskomfort oraz zwiększone odczuwanie dolegliwości bólowych wynikające z nadwrażliwości trzewnej. Ból brzucha ma charakter zmienny, jest różnie zlokalizowany, często ustępujący lub zmniejszający się po wypróżnieniu.
- biegunki i/lub zaparcia przy zaburzonej motoryce jelit. Dodatkowo symptomy parcia, poczucie niepełnego wypróżnienia, wzdęcia, zmiana konsystencji stolca.
- nadprodukcja śluzu i jego obecność w stolcu w wyniku zaburzonego funkcjonowania jelitowego układu nerwowego
- objawy powinny utrzymywać się nie krócej niż trzy miesiące, żeby można było zdiagnozować zespół jelita nadwrażliwego
- wymagana diagnostyka różnicowa z innymi chorobami przewodu pokarmowego.
Objawy alarmujące, konieczna jest szybka konsultacja z lekarzem
- bóle nocne
- biegunka w nocy
- krew w stolcu
- podwyższona ciepłota ciała
- zmniejszenie masy ciała
- anemia.
Przyczyny
Istnieje wiele czynników odpowiedzialnych za powstawanie i rozwój zespołu jelita nadwrażliwego. Są to:
- przebyta infekcja układu pokarmowego
- zaburzenia jelitowej flory bakteryjnej
- przyczyny psychospołeczne - stres, problemy rodzinne, utrata pracy, utrata bliskiej osoby, a także zaburzenia lękowe czy depresje
- przyczyny żywieniowe
- czynniki genetyczne
- stosowanie niektórych leków – np. antybiotyków, nadmiernych ilości leków przeczyszczających i hormonalnych,
- przebyte zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej.
Leczenie
W przypadku zespołu jelita nadwrażliwego stosuje się leczenie niefarmakologiczne, które ma na celu zniesienie i/lub złagodzenie objawów tej choroby. Konieczna jest modyfikacja stylu życia polegająca na:
- zmianach w sposobie odżywiania
- zwiększeniu aktywności fizycznej pacjentów – indywidualne dostosowanie do możliwości, zalecane: spacery, bieganie, ruch na świeżym powietrzu, gimnastyka
- rozładowywanie napięć i stresów – psychoterapia, relaksacja.
Modyfikacja diety
Czynniki żywieniowe mogące przyczyniać się do nasilenia objawów zespołu jelita nadwrażliwego:
- obfite posiłki
- tłuszcze roślinne i zwierzęce, tłuste mięsa, wędliny i potrawy
- potrawy smażone
- produkty wzdymające – nasiona roślin strączkowych, cebula, kapusta
- mocna kawa i herbata
- alkohol
- napoje gazowane
- mleko
- czekolada i kakao.
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna jest nieodzownym elementem terapii w przypadku zespołu jelita nadwrażliwego. Powinna być indywidualne dostosowanie do możliwości. Do najpopularniejszych należą: spacery, bieganie, ruch na świeżym powietrzu, gimnastyka.
Zalecenia dietetyczne
Należy dostosować dietę dopasowaną do indywidualnych reakcji pacjenta na spożywane składniki odżywcze. Unikanie pokarmów prowadzących do zaostrzeń jest kluczowym elementem leczenia niefarmakologicznego. Zaleca się:
- spożywać posiłki w spokoju (nie spieszyć się)
- zjadać skromne objętościowo posiłki (nie obfite)
- jeść często, a mało
- zwracać uwagę na temperatury posiłków, unikać temperatur skrajnych, bardzo gorących i bardzo zimnych
- odpoczywać po jedzeniu
- ograniczyć spożycia produktów mlecznych, jeśli zespół jelita nadwrażliwego przebiega z nietolerancją laktozy
- ograniczyć, a jak się uda to wyeliminować z diety kawę, alkohol, napoje gazowane
- ograniczyć spożywanie posiłków tłustych oraz produktów smażonych
- dostosowywać dietę w zależności od przebiegu choroby i dolegliwości (zaparcia lub biegunka).
Zwróć uwagę
Zaleca się prowadzenie dzienniczka żywieniowego, odnotowywanie w nim częstotliwości występowania dolegliwości oraz reakcji na pokarmy żywnościowe, a także obserwowanie i zapisywanie informacji na temat wpływu stresu czy zażywania leków na przebieg choroby.
Uważaj
W przypadku zespołu jelita nadwrażliwego przebiegającego z zaparciami, należy uważać, żeby:
- stopniowo wprowadzać dietę bogato resztkową. Wzbogaca się dietę o produkty bogate w błonnik pochodzący np. z otrąb, gruboziarnistych kasz, naturalnego ryżu, warzyw, owoców, orzechów, pieczywa z mąki z pełnego przemiału. Produkty te mogą prowadzić do wzdęć, dlatego wprowadza się je stopniowo i pojedynczo, w celu obserwacji reakcji organizmu pacjenta na dany produkt.
- pić dużo płynów, najlepiej około 2 litrów dziennie, zalecane są: woda, herbaty ziołowe, soki owocowe
- unikać produktów nasilających objawy chorobowe: kawa, mocna herbata, napoje gazowane, alkohol
- leki o działaniu przeczyszczającym stosować tylko po konsultacji z lekarzem.
