Układ immunologiczny organizmu

Informacje podstawowe

Układ immunologiczny określany popularnie układem odpornościowym odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu kondycji zdrowotnej organizmu. Jego podstawową cechą jest zdolność do odróżniania komórek własnego ustroju od komórek obcych. Dzięki tej właściwości broni organizm przed inwazją tzw. patogenów, czyli czynników chorobotwórczych takich jak: wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty. Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy powinien niszczyć patologicznie zmienione komórki własne m.in. nowotworowe. W skład układu immunologicznego wchodzą narządy i naczynia limfatyczne oraz leukocyty, czyli białe krwinki. Grasica oraz szpik kostny uznawane są za centralne narządy limfatyczne. Odgrywają one kluczową rolę w dojrzewaniu podstawowych komórek odpowiedzi immunologicznej. Oprócz nich do narządów limfatycznych zalicza się również: grudki limfatyczne jelit, migdałki, wyrostek robaczkowy, węzły chłonne i śledzionę. W układzie odpornościowych funkcjonują trzy rodzaje komórek obronnych: limfotycy B - walczące z bakteriami, limfocyty T - zwalczające wirusy i komórki zmienione nowotworowo oraz duże komórki żerne – makrofagi.

Odporność organizmu stanowi sumę naturalnych mechanizmów obronnych, na które składają się procesy swoiste oraz nieswoiste, czyli wrodzone. Mechanizmy nieswoiste warunkują szybką odpowiedź organizmu na pojawiąjące się zagrożenie. Stanowią pierwszą linię obrony. Do odporności nieswoistej zalicza się m.in.: proces krzepnięcia krwi, pojawienie się odczynu zapalnego, detoksykację trucizn w wątrobie oraz wydalanie ich wraz z moczem, a także odruchy takie jak kichanie, kaszel, łzawienie czy wydzielanie śliny. Odporność swoista, czyli nabyta opiera się na zdolności organizmu do wytwarzania przeciwciał w odpowiedzi na pojawienie się antygenów, czyli komórek obcych dla ustroju. Mechanizmy tej odporności są bardzo selektywne i zwrócone przeciwko określonemu patogenowi. Kluczową rolę odgrywają limfocyty B i limfocyty T. W ramach swoistej odpowiedzi immunologicznej można wyróżnić odporność swoistą czynną naturalną, którą zyskuje się poprzez przebycie zakażenia i wytworzenie odpowiednich przeciwciał, czynną sztuczną nabytą dzięki szczepieniom oraz bierną naturalną (przeciwciała przekazane od matki) i bierną sztuczną (podanie surowicy odpornościowej). 

Profilaktyka

Pobudzanie funkcji układu odpornościowego przez czynniki zewnętrzne, które wywołują zmiany w układzie immunologicznym bez względu na stan zdrowia oraz kondycję organizmu określane jest pojęciem immunostymulacji. Do czynników immunomodulujących można zaliczyć: środki farmakologiczne, olejki eteryczne, ksenobiotyki, promieniowanie jonizujące i elektromagnetyczne oraz składniki żywności. Zostały one podzielone na elementy pobudzające bądź hamujące działanie układu immunologicznego. Niektóre z nich wykazują zarówno jedną jak i drugą aktywność. Zależność pomiędzy niedoborami witamin i składników mineralnych a nieprawidłową funkcją układu odpornościowego jest coraz lepiej udokumentowana. Istotną rolę w modulacji odporności odgrywają substancje przeciwutleniające m.in. witaminy A, C, E, a także witamina D, β-karoten, selen, cynk, żelazo oraz fitozwiązki takie jak flawonoidy. Istnieje bardzo wiele produktów stanowiących bogactwo immunostymulujących substancji, które mogą z powodzeniem uchronić nasz organizm przed przeziębieniem, katarem czy grypą w okresie jesienno-zimowym oraz w czasie wiosennego przesilenia.

ALOES

Posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe, polecana w okresie obniżonej odporności organizmu

ACEROLA

Jest uznawana za najbogatsze źródło naturalnej witaminy C

ACAI

Odznacza się jednym z najwyższych potencjałów antyoksydacyjnych wśród żywności pochodzenia roślinnego

GRAVIOLA

Jest wykorzystywana jako środek wspomagający układ immunologiczny organizmu podczas chemioterapii

VILCACORA

Dzięki zawartości pentacyklicznych alkaloidów oksoindolowych stymuluje rozrost limforcytów

MAQUI BERRY

Ocena zdolności antyoksydacyjnej owoców tej rośliny wykazała, iż odznaczają się one najwyższym współczynnikiem ORAC (Oxygen Radical Absorption of Capacity) względem zbadanych dotychczas owoców

NONI

Owoce noni posiadają właściwości antyoksydacyjne oraz immunostymulujące, dzięki czemu zapobiegają skutkom przesilenia wiosennego i jesiennego

JEŻÓWKA

Substancje zawarte w tej roślinie wykazują tzw. synergizm działania, który determinuje jej aktywność pobudzającą układ odpornościowy

GRZYBY REISHI

Substancje w nich zawarte pomagają zachować dobre samopoczucie, wspomagają wydolność organizmu oraz łagodzą skutki stresu, w Chinach zostały wpisane na oficjalną listę leków dopuszczonych do obrotu

CZOSNEK

Określany jest mianem naturalnego antybiotyku, dzięki zawartości lotnych związków siarkowych i olejków eterycznych skutecznie hamuje rozwój bakterii i wirusów

MIÓD MANUKA

OLEJEK MANUKA

Dzięki zawartości MGO – metyloglioksalu wykazuje silne właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne, które wykorzystywane są w licznych produktach medycznych

PIERZGA W MIODZIE

Dzięki bogactwu witamin i składników mineralnych wspomaga organizm osłabiony terapią antybiotykową oraz w okresie wyczerpania i rekonwalescencji

SYROP Z PĄCZKÓW SOSNY  Ma szczególne zastosowanie w leczeniu uporczywego kaszlu oraz profilaktyce i terapii infekcji górnych dróg oddechowych 
PYŁEK KWIATOWY Wzmacnia barierę antyoksydacyjną organizmu, wykazuje działanie immunomodulujące po antybiotykoterapii oraz chemioterapii 
KONCENTRATY PROBIOTYCZNE Odpowiadają za odbudowę prawidłowej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, eliminują organizmy chorobotwórcze obecne w jelitach
OLEJ Z WIESIOŁKA Zawiera Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe, dzięki czemu wspomaga odporność oraz siły witalne organizmu 
MIÓD FACELIOWY Charakteryzuje się silnymi właściwościami bakteriobójczymi, pomocny w  ograniczaniu stanów zapalnych górnych dróg oddechowych

 

Oprócz prawidłowo zbilansowanej diety na wzmocnienie odporności wpływają również inne czynniki. Osobom chcącym zadbać o prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego poleca się efektywny sen i wypoczynek,  zrezygnowanie z używek takich jak papierosy i alkohol, uprawianie aktywności fizycznej oraz hartowanie organizmu. Nie do przecenienia wydaje się również pozytywne nastawienie. Liczne badania jednoznacznie potwierdzają korzystny wpływ optymizmu na zachowanie dobrego stanu zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego.

Bibliografia:

  • Dymarska E., Grochowalska A., Krauss H. Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Immunomodulacyjne działanie kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych oraz przeciwutleniaczy, Nowiny Lekarskie 2013, 82(3): 222-231.
  • Krzysik M., Biernat J., Grajeta H. Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego. Cz. II. Immunomodulacyjne działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka, Advances in Clinical and Experimental Medicine 2007, 16(1):123-133.
  • Mossor-Pietraszewska T. Odporność organizmu [w:] Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, Gawęcki J., Mossor-Pietraszewska T. (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2004, 384.