Saponiny

Informacje podstawowe

Saponiny to grupa związków chemicznych zaliczanych do glikozydów, powszechnie występująca w środowisku naturalnym. Można je znaleźć w ponad 500 gatunkach roślin. W swojej strukturze zawierają część niecukrową: aglikon – sapogeninę (sapogenol) i cukrową: glikon – sacharyd (cukier). Nazwa saponin wywodzi się od łacińskiego słowa „sapo” oznaczającego „mydło. Ma to związek ze zdolnością tych substancji do tworzenia piany w kontakcie z wodą, co jest efektem obniżania przez nie napięcia powierzchniowego. Podstawowym kryterium podziału związków saponinowych jest rodzaj i liczba pierścieni wchodzących w skład aglikogu. Wyróżnia się wówczas saponiny triterpenowe oraz steroidowe. Poszczególne saponiny triterpenowe oraz steroidowe różnią się między sobą liczbą oraz położeniem grup funkcyjnych, liczbą i miejscem występowania wiązań oraz rodzajem i liczbą grup cukrowych. Dzięki swoim różnorodnym właściwościom saponiny znalazły zastosowanie w przemyśle spożywczym, kosmetycznym oraz farmaceutycznym, gdzie stanowią m.in. naturalne źródło substratów do otrzymywania leków steroidowych oraz hormonów.  

Rola w organizmie

  • Związki te działają przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo, przeciwpasożytniczo oraz przeciwbakteryjnie
  • Saponiny wykazują aktywność cytotoksyczną w stosunku do komórek nowotworowych, pobudzają odporność organizmu, hamują niekontrolowane namnażanie się komórek oraz wzrostu nowotworu
  • Związki te pobudzają wydzielanie kwasu żołądkowego, wiążą kwasy żółciowe oraz cholesterol, co może zmniejszać kancerogenne działanie metabolitów cholesterolu oraz kwasów tłuszczowych w końcowych odcinkach przewodu pokarmowego
  • Saponiny mogą wspomóc profilaktykę nowotworu piersi, prostaty oraz jelita grubego, działają ochronnie względem komórek wątroby
  • Saponiny działają moczopędnie, zwiększają wydzielanie śluzu, ułatwiają odkrztuszanie, wspomagają wchłanianie składników pokarmowych z przewodu pokarmowego

Informacje dodatkowe

Największa kumulacja saponin występuje w skórce łodyg i owoców oraz korzeniach roślin. Do najlepszych źródeł tych związków można zaliczyć:

  • Korzeń mydlnicy
  • Ziele połonicznika
  • Ziele bluszczu
  • Owoc kasztanowca
  • Korzeń pierwiosnka
  • Korzeń żeń-szenia
  • Korzeń lukrecji
  • Nagietek lekarski
  • Soja
  • Aloes
  • Komosa ryżowa
  • Czarnuszka siewna
  • Kozieradka
  • Buzdyganek naziemny
  • Warzywa strączkowe
  • Szpinak
  • Marchew
  • Buraki 

Uważaj

  • W nadmiernych dawkach saponiny mogą prowadzić do rozpadu krwinek czerwonych – wykazują działanie hemolityczne oraz działać toksycznie w stosunku do nerek, wątroby oraz serca