O WITAMINACH. KRÓTKO I NA TEMAT.

Witaminy są to substancje organiczne, które odgrywają bardzo ważną rolę w prawidłowym przebiegu wielu procesów metabolicznych. Uczestniczą w tworzeniu związków niezbędnych do właściwego funkcjonowania organizmu oraz w przemianach węglowodanów, białek i tłuszczów, a co należy podkreślić nie dostarczają organizmowi energii.

Witaminy swoje działanie wykazują w niskich stężeniach, jednak ich niedobór (hipowitaminoza; awitaminoza) czy nadmiar (hiperwitaminoza) powodują wiele zaburzeń i nieprawidłowości w działaniu organizmu. Należy je dostarczać z pożywieniem. Istnieje wiele czynników, które wpływają na dostępność biologiczną oraz aktywność biologiczną witamin dostarczanych z pożywieniem. Do najważniejszych należą:

• postać chemiczna witaminy
• przyjmowana dawka
• źródło pochodzenia
• wchłanianie z poziomu jelit
• stan odżywienia
• obecność substancji nasilających lub osłabiających działanie witamin
• współistniejące choroby oraz stosowanie innych leków.

KLASYFIKACJA WITAMIN

Zwyczajowo, biorąc pod uwagę właściwości fizykochemiczne witamin (rozpuszczalność), dzielimy je na rozpuszczalne w tłuszczach oraz w wodzie.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach w organizmie są transportowane oraz wchłaniane łącznie z tłuszczami. Mogą stanowić materiał zapasowy, gdyż mają powinowactwo do tkanki tłuszczowej, gromadzą się także w wątrobie oraz nerkach. Nadmierna podaż witamin rozpuszczalnych w tłuszczach może przyczyniać się do ich kumulacji w organizmie i wywoływania toksycznych efektów.
Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach należą witaminy A, E, D i K.  

Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Witaminy należące do tej grupy są bardzo zróżnicowane pod względem budowy chemicznej, jednak ich wspólną cechą jest właśnie rozpuszczalność w wodzie. Muszą być dostarczane do organizmu, ponieważ nie mają zdolności do gromadzenia się w tkankach. Nadmierna podaż witamin rozpuszczalnych w wodzie w rzadko przyczynia się do wywoływania toksycznych efektów ze względu na szybkie usuwanie ich z organizmu drogą nerkową.

ZA MAŁO ŹLE, ZA DUŻO JESZCZE GORZEJ...

Tu także obowiązuje złota reguła - najważniejszy umiar. Witaminy jako aktywne biologicznie substancje należy dostarczać do organizmu systematycznie i racjonalnie. Zapotrzebowanie na witaminy jest bardzo zróżnicowane i zależy m.in. płci, wieku oraz stanu fizjologicznego. Przyczyny niedoborów witamin oraz ich nadmiaru opisano poniżej.

Niedobory witamin - przyczyny:

• złe odżywianie (mała ilość w diecie),
• zaburzenia trawienia,
• nieprawidłowy proces przekształcania witamin do związków aktywnych, np.: przemiana β-karotenu do witaminy A
• nieprawidłowy proces usuwania witamin z organizmu, np.: w czasie biegunek czy uporczywych wymiotów
• zwiększone zapotrzebowanie organizmu, np.: w czasie ciąży czy karmienia piersią, w okresie intensywnego wzrostu, u sportowców,
• stosowanie leków, które wpływają na konieczność zwiększenia dostarczanej ilości witamin
• stosowanie używek, np. nadmierne picie alkoholu, nałogowe palenie papierosów.

Najczęstszym powodem nadmiaru witamin jest nieracjonalne oraz nieprawidłowe stosowanie różnorodnych suplementów, które przyczyniają się do zaburzeń funkcjonowania organizmu.

HIPO-, A- i HIPER- WITAMINOZA NA PRZYKŁADACH KWASU L-ASKORBINOWEGO

Hipowitaminoza oznacza niedobór witaminy w organizmie, który ma już wpływ na funkcjonowanie organizmu i przejawia się zaburzeniami funkcjonowania organizmu. W przypadku niedoboru witaminy C najczęściej objawem hipowitaminozy jest zmniejszona odporność organizmu na infekcje.

Awitaminoza oznacza stan chorobowy spowodowany długotrwałym i znacznym brakiem danej witaminy w organizmie. Długo utrzymujące się niedobory witaminy C doprowadzają do szkorbutu przejawiającego się m. in.: krwawieniami i stanami zapalnymi dziąseł, krwawieniami ze strony błon śluzowych, zwiększoną kruchością i przepuszczalnością naczyń krwionośnych (siniaki, wybroczyny).

Hiperwitaminoza oznacza stan spowodowany stosowaniem nadmiernej ilości witaminy, który ma wpływ na funkcjonowanie organizmu i przejawia się zaburzeniami funkcjonowania organizmu, typowe działanie toksyczne. Przedawkowanie witaminy C wymaga stosowania jej w bardzo wysokich dawkach przez bardzo długi czas i doprowadzać może do zaburzeń ze strony żołądka i jelit, a także do powstawania kamieni nerkowych.

CO TO OZNACZA? WARTO WIEDZIEĆ...

Witaminowe oznaczenia na produktach
Produkt bogaty w witaminę to pojęcie opisuje produkt, który zawiera bardzo dużą ilość danej witaminy.

Dobre źródło witaminy to pojęcie opisuje produkt, w którym zawartość witaminy nie jest duża, jednak ze względu na to, że produkt jest szeroko i powszechnie stosowany, dzięki temu pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na daną witaminę.